مش جراحی و ویژگی‌های مهم
مش جراحی یک وسیله پزشکی پیشرفته با ساختار شبکه‌ای و یا به صورت توری‌شکل است که معمولا از مواد زیست‌سازگار مانند پلی‌پروپیلن، پلی‌استر یا حتی مواد جذبی در بدن ساخته می‌شود. این ایمپلنت‌های توری به طور گسترده در جراحی‌های ترمیمی و جراحی‌هایی که روند بازسازی دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند تا بافت‌های نرم آسیب‌دیده یا ضعیف‌شده بدن را تقویت کنند.
یک مش جراحی ایده‌آل باید ترکیبی از نرمی، انعطاف‌پذیری و استحکام مکانیکی بالا باشد تا علاوه بر فراهم کردن پشتیبانی کافی از بافت‌های ضعیف، از بازگشت فتق (فتق بیرون زدگی یک عضو یا بافت از طریق دیواره‌ای ضعیف یا پاره شده در بدن است، hernia) جلوگیری کند و در برابر فشارهای داخلی ناشی از حرکت یا عملکرد اندام‌ها مقاوم باشد.
مش‌های جراحی باید بدون ایجاد محدودیت در حرکت طبیعی بدن در محل قرارگیری باقی بماند و در عین حال مقاومت طولانی مدت در برابر تغییر شکل، تغییر مکان داشته باشد. همچنین، برخورداری از خاصیت ارتجاعی مناسب به آن کمک می‌کند تا با تغییرات دینامیک بدن هماهنگ شود. در نهایت، مش ایده‌آل باید طوری طراحی شده باشد که در صورت نیاز به جراحی مجدد، دسترسی به ناحیه موردنظر را محدود نکند و مشکلی در جراحی‌های بعدی ایجاد نکند.
انواع مش جراحی بر اساس ماندگاری
مش جراحی قابل جذب (Absorbable)
این نوع مش جراحی از موادی ساخته می‌شوند که به مرور زمان در بدن تجزیه و جذب می‌گردند، بدون آن‌که نیازی به برداشت آن‌ها باشد. استفاده از مش‌های قابل جذب در مواردی مناسب است که بدن تنها به حمایت موقتی نیاز دارد، مانند زمانی که بافت آسیب‌دیده توانایی بازسازی و ترمیم خود را دارد. این مش‌ها معمولا از پلیمرهای زیست تجزیه‌پذیر مانند پلی‌گلایکولید یا پلی‌لاکتید ساخته می‌شوند و بسته به نوع ماده، طی چند هفته تا چند ماه در بدن جذب می‌شوند.
- دوال مش (Dual Mesh)
- مش‌های سه بعدی
مش جراحی غیرقابل جذب (Non-Absorbable)
مش‌های غیرقابل جذب از موادی مانند پلی‌پروپیلن، پلی‌استر یا تفلون ساخته می‌شوند که در بدن باقی می‌مانند و به عنوان یک ساختار پشتیبان دائمی برای بافت‌های ضعیف یا آسیب‌دیده عمل می‌کنند. این نوع مش‌ها بیشتر در مواردی به کار می‌روند که نیاز به تقویت بلند مدت یا دائمی بافت وجود دارد، مانند جراحی‌های ترمیمی فتق. ماندگاری این مش‌ها در بدن، احتمال بازگشت آسیب را کاهش می‌دهد، اما در برخی موارد ممکن است باعث واکنش التهابی یا عفونت شوند.
- مش استاندارد پلی‌پروپیلن (بافت ریز)
- مش لایت پلی‌پروپیلن (اولترا لایت)
انواع مش جراحی بر اساس ابعاد منافذ
پروتزهای نوع ۱ (ماکروپور، Macroporous) مانند پرولن و مارلکس (Prolene, Marlex) دارای منافذی بزرگ‌تر از ۷۵ میکرون هستند که امکان رشد بافت همبند و عروق خونی را فراهم می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود این پروتزها برای ترمیم فتق‌های کشاله‌ران و دیواره شکم ایده‌آل باشند، زیرا علاوه بر انعطاف‌پذیری خوب، خطر عفونت را نیز کاهش می‌دهند. منافذ بزرگ این پروتزها به گلبول‌های سفید و ماکروفاژها اجازه می‌دهد تا به راحتی عبور کنند و پاسخ ایمنی بهتری ایجاد نمایند.
پروتزهای نوع ۲ (میکروپور، Microporous) مانند گورتکس (Gortex) دارای منافذی کوچکتر از ۱۰ میکرون هستند که از نفوذ بافت همبند جلوگیری می‌کنند. این ویژگی باعث کاهش چسبندگی به بافت‌های مجاور شده و آن‌ها را برای مواردی که پروتز در تماس با احشاء داخلی قرار می‌گیرد مناسب می‌سازد.
پروتزهای نوع ۳ (ترکیبی ماکروپور (Macroporous) و میکروپور (Microporous)) مانند تفلون (Teflon) و مرسیلن (Mersilene) ترکیبی از ویژگی‌های دو نوع قبلی را ارائه می‌دهند. بخش ماکروپور این پروتزها امکان رشد بافت را فراهم کرده در حالی که بخش میکروپور آن از چسبندگی بیش از حد جلوگیری می‌کند. این پروتزها انعطاف‌پذیری متوسط و مقاومت مکانیکی خوبی داشته و در مواردی که نیاز به تعادل بین استحکام و جلوگیری از چسبندگی وجود دارد استفاده می‌شوند.
پروتزهای نوع ۴ (بیومتریال زیرمیکرونی، submicron) مانند سیلاستیک (Cilastic) و سل گارد (Cell gard) دارای منافذی کوچکتر از ۱ میکرون هستند و اغلب از مواد زیست تخریب‌پذیر ساخته می‌شوند. این پروتزها معمولا به عنوان پوشش موقت استفاده شده و با تحریک ترمیم بافت، در مواردی که خطر عفونت بالا است یا پروتز در تماس با احشاء حساس قرار می‌گیرد کاربرد دارند. این نوع پروتزها به ویژه در جراحی‌های پیچیده که نیاز به محافظت از اندام‌های داخلی وجود دارد مفید هستند.
انواع مش جراحی بر اساس کاربرد بالینی
در جراحی‌های ترمیم فتق، انتخاب نوع مش جراحی بر اساس ویژگی‌ها و نیازهای بالینی بیمار اهمیت زیادی دارد. در ادامه، به معرفی سه نوع رایج مش جراحی می‌پردازیم:
مش جراحی استاندارد پلی‌پروپیلن (بافت ریز)
مش‌های پلی‌پروپیلن از رایج‌ترین انواع مش‌های جراحی هستند که به دلیل دوام بالا و عدم واکنش‌پذیری با بافت بدن بسیار محبوب هستند. این مش‌ها برای ترمیم فتق و دیواره‌های شکمی استفاده می‌شوند و مقاومت بسیار خوبی در برابر فشار دارند. ساختار بافتی این مش‌ها به آن‌ها اجازه می‌دهد تا با بافت‌های طبیعی بدن سازگار شوند و از بازگشت فتق جلوگیری کنند.
مش جراحی لایت پلی‌پروپیلن (اولترا لایت)
مش‌های لایت پلی‌پروپیلن مشابه مش‌های استاندارد هستند، اما با بافت بازتر و سبک‌تر طراحی شده‌اند. این ویژگی‌ها باعث کاهش میزان مواد باقی‌مانده در بدن و کاهش احتمال عوارض جانبی مانند دردهای مزمن می‌شود. این مش‌ها به ویژه در جراحی‌های لاپاراسکوپی که نیاز به انعطاف‌پذیری بیشتری دارند، کاربرد دارند.
دوال مش (Dual Mesh)
دوال مش‌ها نوعی پیشرفته از مش‌های جراحی هستند که معمولا از ترکیب دو لایه ساخته می‌شوند:
- یک لایه غیرقابل جذب
- یک لایه قابل جذب
این طراحی به کاهش عوارض جانبی مانند چسبندگی و تحریک بافت‌های اطراف کمک می‌کند. دوال مش‌ها معمولا در جراحی‌های پیچیده‌تر استفاده می‌شوند و به دلیل زیست سازگاری بالا و عملکرد بهتر در ترمیم، مورد توجه جراحان قرار دارند.
مش‌های سه بعدی
مش جراحی سه‌بعدی یک نوع ابزار پزشکی است که با فناوری چاپ سه‌بعدی تولید می‌شود و برای تقویت یا ترمیم بافت‌های ضعیف بدن، مانند ترمیم فتق یا افتادگی‌های ارگان‌های لگنی، استفاده می‌شود. این مش‌ها می‌توانند از پلیمرهای قابل جذب دیگر ساخته شوند و پس از مدتی در بدن جذب شده و با بافت جدید جایگزین شوند. ساختار سه‌بعدی آن‌ها اجازه می‌دهد طراحی آناتومیک دقیق‌تری متناسب با بدن بیمار داشته باشند و بهبود بهتری در رشد بافت داشته باشند.
فتق (hernia) چیست؟
فتق حالتی است که در آن بخشی از اندام‌های داخلی، معمولا روده، از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره عضلانی بدن (اغلب شکم) بیرون می‌زند. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد یک برآمدگی قابل مشاهده بروز کند که در حالت ایستاده، هنگام سرفه یا فشار آوردن بیشتر نمایان شود. شایع‌ترین نوع آن، فتق در ناحیه معده است که با توجه به دلایل متعددی از جمله جراحی‌های قبلی یا سایر جراحات ایجاد می‌شود. برخی فتق‌ها بدون درد هستند، اما بسیاری از آن‌ها با ناراحتی، احساس فشار یا درد همراه هستند.
اگرچه فتق‌ها همیشه خطرناک نیستند، اما در صورت گیر افتادن عضو بیرون‌زده و قطع خون‌رسانی، ممکن است به یک مشکل جدی تبدیل شوند. درمان وابسته به نوع و شدت فتق می‌تواند شامل پیگیری و مراقبت، استفاده از فتق‌بند یا جراحی باشد. در اغلب موارد، جراحی بهترین راه درمان قطعی است تا از عوارض جدی مانند انسداد روده یا نکروز (مرگ سلول‌های بافت‌های بدن) جلوگیری شود. تشخیص و درمان زودهنگام نقش مهمی در پیشگیری از عوارض دارد.
مش‌های جراحی در درمان فتق
شایع‌ترین کاربرد مش‌های جراحی در درمان فتق‌های دیواره شکم است. فتق زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از احشاء داخلی، مانند روده یا چربی‌های شکمی، از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره عضلانی بیرون می‌زنند و باعث ایجاد برآمدگی و درد می‌شوند. در گذشته، جراحان تنها با بخیه زدن و تقویت بافت‌های طبیعی سعی در ترمیم فتق داشتند، اما این روش با نرخ بازگشت بالایی همراه بود. امروزه با استفاده از مش‌های جراحی، ناحیه ضعیف شده به طور محکم تقویت می‌شود و احتمال بازگشت فتق به شدت کاهش می‌یابد.
مش‌های مورد استفاده در جراحی فتق معمولا از جنس پلی‌پروپیلن هستند، زیرا این ماده سبک، انعطاف‌پذیر و مقاوم بوده و واکنش التهابی کمی در بدن ایجاد می‌کند. این مش‌ها با تحریک رشد بافت همبند جدید، یک لایه محکم ایجاد می‌کنند که از خروج دوباره اندام‌های داخلی جلوگیری می‌نماید.
تکنیک‌های کم‌تهاجمی مانند لاپاراسکوپی (جراح از طریق برش‌های کوچک در شکم، یک دوربین و ابزارهای جراحی را وارد بدن می‌کند تا اندام‌های داخلی را ببیند و در صورت نیاز عمل جراحی را انجام دهد) نیز امکان قرار دادن مش را با برش‌های کوچک و بهبودی سریع‌تر فراهم کرده‌اند. به‌این ترتیب، مش‌های جراحی نه تنها درمان موثرتری برای فتق ارائه می‌دهند، بلکه دوره نقاهت را کوتاه‌تر و بازگشت بیمار به زندگی عادی را تسریع می‌کنند.
کاربرد مش در بازسازی اندام‌های حمایتی
در جراحی‌های گسترده که نیاز به برداشتن بخش بزرگی از دیواره بدن وجود دارد (مانند جراحی تومورهای بدخیم، تروماهای شدید و یا عفونت‌های وسیع) مش‌های جراحی نقش کلیدی در بازسازی ساختار از دست رفته ایفا می‌کنند. این مش‌ها به ویژه در مواردی که بافت طبیعی به حدی آسیب دیده که امکان ترمیم اولیه با بخیه وجود ندارد، به عنوان یک داربست (ساختاری حمایت کننده) محکم عمل کرده و با پوشش نقص بافتی، از بیرون زدگی اندام‌ها جلوگیری می‌کنند و همچنین به بازسازی استحکام مکانیکی ناحیه کمک می‌کنند.
در آسیب‌ها و سوختگی‌های شدید که منجر به از بین رفتن لایه‌های عضلانی می‌شوند، مش‌های جذبی یا دائمی با تحریک رشد بافت فیبروز( سخت شدن بافت‌های همبند است، fibrosis) و کلاژن، پایه‌ای برای ترمیم سریع فراهم می‌سازند. این فناوری نه‌تنها از عوارضی مانند ایجاد فتق مجدد یا مرگ بافت جلوگیری می‌کند، بلکه با حفظ آناتومی و عملکرد ناحیه، کیفیت زندگی بیماران را پس از جراحی‌های وسیع بهبود می‌بخشد.
درمان افتادگی اندام‌های لگنی به کمک مش‌های جراحی
درمان افتادگی اندام‌های لگنی (مانند مثانه و رحم) با استفاده از مش، یک روش مؤثر برای زنانی است که به دلیل زایمان‌های متعدد، افزایش سن یا عوامل دیگر، دچار ضعف در عضلات و بافت‌های نگهدارنده لگن شده‌اند. در این شرایط، اندام‌های داخلی ممکن است به سمت پایین حرکت کنند که باعث ناراحتی، درد و مشکلات ادراری یا گوارشی می‌شود.
مش‌های مخصوص که از مواد نرم و انعطاف‌پذیر ساخته شده‌اند، مانند یک توری محکم اما سبک عمل می‌کنند و با حمایت از اندام‌های لگنی، آن‌ها را در جای طبیعی خود نگه می‌دارند. این مش‌ها معمولا از طریق جراحی یا لاپاراسکوپی قرار داده می‌شوند و با تحریک رشد بافت جدید، یک تکیه‌گاه دائمی ایجاد می‌کنند. این روش نه‌تنها کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشد، بلکه از بازگشت مجدد افتادگی نیز جلوگیری می‌کند. البته مانند هر جراحی، ممکن است عوارضی مانند درد موقت یا عفونت داشته باشد، اما در بیشتر موارد نتایج آن رضایت‌بخش است.
شرکت نخ جراحان طب سینا، به عنوان نماینده انحصاری توزیع برند معتبر ایتالیایی Dipromed در ایران، علاوه بر فعالیت در زمینه تولید و واردات نخ‌های تخصصی جراحی، اقدام به عرضه گسترده انواع مش‌های جراحی با کیفیت اروپایی نموده است. این شرکت با ارائه طیف کاملی از مش‌های مورد استفاده در ترمیم فتق، جراحی‌های لگنی و بازسازی بافتی در سایزها و مدل‌های مختلف، امکان دسترسی جراحان و مراکز درمانی کشور به پیشرفته‌ترین محصولات این حوزه را فراهم ساخته است.
